ပညတ္ႏွင့္ ပရမတ္

ပညတ္ႏွင့္ ပရမတ္ဟူေသာ စကားမ်ားကုိ အေတာ္မ်ားမ်ား ၾကားသိေနၾကမည္ ျဖစ္၏။ စာေပမ်ားတြင္လည္း အေရးမ်ားသကဲ့သုိ႔ ဆရာေတာ္ အေတာ္မ်ားမ်ားကလည္း ေဟာေျပာေပးေနသျဖင့္ ရင္ႏွီးေနေသာ စကားမ်ား ျဖစ္၏။ သုိ႔ေသာ္ တိက်သည့္ အဓိပၸါယ္ႏွင့္ ဆုိလုိရင္းကုိကား မသိသူမ်ားလွ၏။ အမ်ားပညတ္ဟူ၍ ပညတ္ေနၾက၊ အမ်ားပရမတ္ဟူ၍ ပရမတ္ေနၾကေသာ္လည္း ထုိစကားမ်ား၏ အနက္အဓိပၸါယ္ကုိ ေျပာပါဟုဆုိေသာ္ မေျပာႏုိင္သူက မ်ားေနၾကမည္သာ ျဖစ္၏။ အခ်ိဳ႕မွာ ပညတ္ဟူေသာ စကား၊ ပရမတ္ဟူေသာ စကားမ်ားကုိ တြင္တြင္သုံးေနၾကေသာ္လည္း လက္ေတြ႕ပုိင္းတြင္ ပညတ္မ်ားျဖင့္ ႐ႈတ္ေထြးေနၿပီး စစ္မွန္သည့္ ပရမတ္သေဘာကုိ မသိသျဖင့္ ပညတ္ကုိ ပရမတ္ဟု ထင္ေနသူမ်ားအျဖစ္ ရွိေနတတ္၏။ အခ်ိဳ႕လည္း ပညတ္ႏွင့္ ပရမတ္မကဲြသျဖင့္ ပရမတ္ေယာင္ေယာင္ ပညတ္ေယာင္ေယာင္ျဖစ္ကာ လုိအပ္လွ်င္ အရာရာကုိ ပညတ္ဟုဆုိသူမ်ားလည္း ရွိေနတတ္၏။ စင္စစ္ ပညတ္ႏွင့္ ပရမတ္ကုိ ၀ိပႆနာဉာဏ္ျဖင့္ မခဲြျခားႏုိင္ေသးသမွ် လဲြမွားေနၾကမည္ ျဖစ္ေသာ္လည္း သညာသိအားျဖင့္ကား ထုိအသုံးမ်ားသည့္ ပညတ္ႏွင့္ ပရမတ္တုိ႔၏ အနက္အဓိပၸါယ္ကုိ သိထားရန္ လုိအပ္လွ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ စာေပအဖြင့္မ်ားႏွင့္အညီ ပညတ္ႏွင့္ပရမတ္အေၾကာင္း အနည္းငယ္ တင္ျပရျခင္း ျဖစ္ပါ၏။

ပညတိၱအတၳ၊ ပရမတၳဟူေသာ စကားမ်ားကုိ ျမန္မာမႈျပဳကာ ပညတ္၊ ပရမတ္ဟု အလြယ္ေျပာဆုိ ေနၾကသည့္ ထုိစကားမ်ား၏ မူရင္းအနက္အဓိပၸါယ္ကုိ ဗုဒၶအဘိဓမၼာ စာေပမ်ားတြင္ ဥပမာအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ရွင္းလင္းဖြင့္ဆုိထား၏။ ဘာသာဋီကာ က်မ္းျပဳဆရာေတာ္ အရွင္ျမတ္ကလည္း ပညတၱိအတၳ၊ ပရမတၳတုိ႔၏ အဓိပၸါယ္မ်ားကုိ သၿဂဳႋဟ္ဘာသာဋီကာ က်မ္းစာတြင္ ဖြင့္ဆုိရွင္းျပထား၏။ ဘာသာဋီကာက်မ္းျပဳ ဆရာေတာ္ အရွင္ဇနကာဘိ၀ံသက “လူနတ္ျဗဟၼာ စေသာ သက္ရွိသတၱ၀ါ အေကာင္အထည္ ျဒဗ္ႏွင့္ ေရေျမေတာေတာင္ အိမ္ေက်ာင္းစေသာ သက္မဲ့အရာ၀တၳဳ ဟူသည္ကုိ ပညတၱိအတၳဟု ဆုိေၾကာင္း၊ ေရွးလူႀကီးသူမတုိ႔ သမုတ္ထားအပ္ေသာ အနက္ျဒဗ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ထုိပညတၱိအတၳကုိ သမၼဳတိအတၳဟုလည္း ဆုိေၾကာင္း” စသည္ျဖင့္ ပညတ္၏ အဓိပၸါယ္ကုိ ဖြင့္ဆုိရွင္းျပ၏။ ပရမတၳ၏ အဓိပၸါယ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း “ပရမတၳဟူသည္ မုခ်ဆတ္ဆတ္ျဖစ္ေသာ အနက္သေဘာ၊ ဗေလာင္းဗလဲ ေျပာင္းလဲျခင္းသေဘာ မရွိေသာ အနက္သေဘာကုိ ဆုိေၾကာင္း” စသည္ျဖင့္ ရွင္းျပ၏။

ထုိပညတ္ ပရမတ္တုိ႔တြင္ ပညတ္သည္ အကယ္စင္စစ္ ထင္ရွားမရွိလွေပ။ ပုထုဇင္တုိ႔က အဟုတ္အမွန္ ရွိသည္ဟု ထင္ၾကေသာ္လည္း အေသအခ်ာ ခဲြျခမ္းစစ္သည့္အခါ အမွန္တကယ္မရွိ ျဖစ္ေနတတ္ေပ၏။ လူေကာင္ႀကီးကုိ စစ္ေဆးလွ်င္ ဆံပင္အေမြးစသည့္ ေကာ႒ာသ အစုအေ၀းကုိသာ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္ၿပီး လူကုိေတြ႕ရမည္ မဟုတ္ေပ။ ထုိ႔အတူ ဆံပင္အေမြး စသည္ကုိ စစ္ေဆးျပန္လွ်င္လည္း ဆံပင္ အေမြးစသည္ကုိ မေတြ႕ရဘဲ ႐ုပ္အစုအေ၀းကုိသာ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္၏။ ဤသည္မွာ ပညတ္ဟူသမွ်တုိ႔၏ သေဘာပင္ျဖစ္၏။ ေလာက အမွတ္အသားမ်ားအရ ရွိသည္ဟု ဆုိရေသာ္လည္း ဉာဏ္ျဖင့္ စစ္ေဆးၾကည့္သည့္အခါ အထင္အရွား မရွိတတ္ၾကေပ။ ႐ုပ္နာမ္ဟူေသာ ပရမတ္သည္သာ အမွန္ရွိေနၿပီး ဉာစ္ျဖင့္စစ္ေဆးႏုိင္ေလ အမွန္ရွိေၾကာင္း ထင္ရွားေလ ျဖစ္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပညတ္သည္ ရွိေသာ္လည္း မရွိသည့္တရား၊ ပရမတ္သည္ကား ၾကည့္ႏုိင္ေလ ရွိေလတရားျဖစ္ေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္၏။

ထုိ႔အတူ ပညတ္သည္ ေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ တရားျဖစ္ၿပီး ပရမတ္သည္ကား မေဖာက္ျပန္တတ္သည့္ တရားျဖစ္သည္မွာလည္း ထင္ရွားလွ၏။ ဥပမာအားျဖင့္ လူဟူေသာ ခႏၶာကုိယ္ျဒပ္ အထည္ပညတ္ႀကီးကုိ ဖ်က္စီး၍ ဆံပင္တစ္ပုံ၊ အေမြးတစ္ပုံ၊ ေျခသည္းလက္သည္း တစ္ပုံ၊ အ႐ုိးတစ္ပုံ၊ သြားတစ္ပုံ၊ အေရတစ္ပုံ စသည္ျဖင့္ စုပုံထားလွ်င္ လူမဟုတ္ေတာ့ေပ။ လူဟူေသာ ပညတ္ႀကီး ေဖာက္ျပန္သြားၿပီ ျဖစ္၏။ ဆံပင္အေမြးစသည့္ ပညတ္မ်ားသာ ရွိေလေတာ့၏။ ထုိ ဆံပင္အေမြးစသည့္ အစုပုံမ်ားထဲမွ အ႐ုိးဟူေသာ ပညတ္အစုကုိလည္း မီး႐ိႈ႕ဖ်က္စီးလုိက္ပါက အ႐ုိးဟူသည္ မရွိေတာ့ဘဲ အ႐ုိးဟူေသာ ပညတ္မွ မီးေသြးျပာဟူေသာ ပညတ္သုိ႔ ေျပာင္းလဲသြားေလေတာ့၏။ ထုိမီးေသြးကုိလည္း မႈန္႔မႈန္႔ညက္ညက္ ေထာင္းထုျပန္လွ်င္ မီးေသြးမဟုတ္ေတာ့ဘဲ ေျမမႈန္႔အျဖစ္ ေျပာင္းသြားျပန္၏။ ဤသည္မွာ ပညတ္ဟူသမွ်တုိ႔၏ ထာ၀ရမတည္ ေဖာက္ျပန္ေျပာင္းလဲတတ္သည့္ သေဘာပင္ ျဖစ္၏။

ပရမတ္သေဘာသည္ကား မည္သည့္အခ်ိန္၊ မည္သုိ႔ေသာ အရာမ်ားတြင္မွ ေျပာင္းလဲေဖာက္ျပန္ျခင္း သေဘာမရွိလွေပ။ ဥပမာအားျဖင့္ ႐ုပ္နာမ္တရားတုိ႔တြင္ ပထ၀ီ၊ အာေပါ၊ ေတေဇာ၊ ၀ါေယာဟူေသာ ဓာတ္ႀကီးေလးပါး သေဘာတရားမ်ား ပါရွိ၏။ ပထ၀ီဓာတ္သည္ ခုိင္မာျခင္း (ကကၡဠ) သေဘာရွိ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မည္သည့္ ႐ုပ္နာမ္တြင္မဆုိ ထုိသေဘာကုိ ေတြ႕ရမည္ ျဖစ္၏။ အထက္တြင္ ဆုိခဲ့သည့္ ေျမမႈန္႔တြင္လည္း ဤပထ၀ီဓာတ္မႈန္႔မ်ား မ်ားစြာပါရွိ၏။ ထုိပထ၀ီဓာတ္၏ ခုိင္မာျခင္း (ကကၡဠ) သေဘာကုိ ဖဲြ႕စည္းျခင္း (အာဗႏၶ) သေဘာသုိ႔ ေျပာင္းလြဲသြားေအာင္ ေျပာင္း၍ မရေပ။ ထုိ႔အတူ စိတ္၏အာ႐ုံကုိ သိျခင္း (၀ိဇာနန) သေဘာကုိ ေတြ႕ထိျခင္း (ဖုသန)စေသာ သေဘာသုိ႔ လည္းေကာင္း၊ ဖႆ၏ ေတြ႕ထိျခင္း (ဖုသန) သေဘာကုိ ခံစားျခင္း (အႏုဘာ၀)စေသာ သေဘာသုိ႔လည္းေကာင္း စသည္ျဖင့္ ေျပာင္းလဲသြားေအာင္ မည္သူမွ် မျပဳလုပ္ႏုိင္ေပ။ နိဗၺာန္၏ ၿငိမ္းေအးျခင္း (သႏၲိ) သေဘာ၏ မေဖာက္္ျပန္မႈကား ဆုိဖြယ္မရွိလွေပ။ အလားတူပင္။ ေလာဘစသည္ တုိ႔သည္လည္း လုိခ်င္မႈစေသာ သေဘာမွ မေျပာင္းလဲ၊ အေလာဘစသည္ တုိ႔သည္လည္း မလုိခ်င္မႈ သေဘာမွ မေျပာင္းလဲၾကဘဲ မိမိ၏ မေဖာက္ျပန္ျခင္း ပရမတ္သေဘာအတုိင္း တစ္သမတ္တည္းပင္ တည္ရွိေနေလ၏။ ေကာင္းလွ်င္လည္း ေကာင္းသည့္အတုိင္း၊ မေကာင္းလွ်င္လည္း မေကာင္းသည့္အတုိင္းသာ တည္ရွိေနေပ၏။ ဤသည္မွာ ပရမတ္ဟူသမွ်တုိ႔၏ မေဖာက္ျပန္ျခင္း၊ မေျပာင္းလဲျခင္း သေဘာပင္ ျဖစ္ပါ၏။

စင္စစ္ ပညတ္ႏွင့္ ပရမတ္တုိ႔သည္ ဆက္စပ္ေနသည့္ တရားမ်ားျဖစ္ၿပီး အသီးသီး အမွီျပဳကာ အက်ိဳးျပဳေနသည့္ တရားမ်ားျဖစ္၏။ ပညာရွင္တုိ႔အဆုိအရ ႏွမ္းမွ ဆီကုိ ထုတ္ယူရသကဲ့သုိ႔ ပရမတ္အႏွစ္ကုိလည္း ပညတ္မွပင္ ဉာဏ္ျဖင့္ ထုတ္ယူၾကရမည္သာ ျဖစ္၏။ ဥပမာအားျဖင့္ လူဟူေသာ ပညတ္ကုိ ဉာဏ္ျဖင့္ ခဲြဖ်က္၍ ဆံပင္တျခား၊ အေမြးတျခား၊ ေျခသည္းလက္သည္း တျခား၊ သြား၊ အေရ၊ အ႐ုိး၊ အေၾကာ စသည္ တျခားအျဖစ္ ခဲြၾကည့္လွ်င္ လူဟူသည့္ ပုံသဏၭာန္ မရွိဘဲ ဆံပင္၊ အေမြး စသည္သာ ရွိမည္ျဖစ္၏။ ထုိဆံပင္စသည္ မ်ားသည္လည္း ပညတ္မ်ားသာ ျဖစ္၏။ ဆံပင္စသည္ကုိ ထပ္၍ စစ္ေဆးၾကည့္လွ်င္ ေသးငယ္သည့္ အ႒ကလာပ္ ႐ုပ္ေလးမ်ားသာ ပူးတဲြေပါင္းစပ္ေနသည္ကုိ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဆံပင္စသည့္ အေခၚအေ၀ၚမ်ားသည္ အမွန္တကယ္ မရွိသည့္ ပညတ္မ်ားျဖစ္ၿပီး ထုိဆံပင္စသည္တုိ႔တြင္ အမွန္ရွိသည္မွာ ေသးငယ္သည့္ အ႒ကလာပ္ ႐ုပ္ေလးမ်ားေခၚ ပရမတ္မ်ားသာ အမွန္ရွိေနသည္မ်ား ျဖစ္ေၾကာင္းေတြ႕ရမည္ ျဖစ္၏။ ဤသုိ႔ေသာ ႐ုပ္ကလာပ္မ်ားျဖစ္သည့္ ပရမတ္သေဘာမ်ားအထိ ျမင္ေအာင္ ထုတ္ယူၾကရမည္သာ ျဖစ္ပါ၏။

ထုိ႔အျပင္ လူဟူေသာျဒဗ္တြင္လည္း အာ႐ုံကုိ သိတတ္ထိတတ္ ခံစားတတ္သည့္ စိတ္ ေ၀ဒနာ ဖႆစသည့္ နာမ္ပရမတ္မ်ားလည္း ရွိေနသည္ကုိ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္၏။ အစစ္အမွန္ ထုတ္ယူရမည္ဆုိလွ်င္ လူဟူေသာ သက္ရွိပညတ္မွ ႐ုပ္နာမ္ဟူေသာ ပရမတ္ကုိ ထုတ္ယူၾကရမည္ ျဖစ္၏။ ထုိ႔အတူ သတ္မဲ့ပညတ္ တုိ႔တြင္လည္း ေတာဟူသည္ သစ္ပင္အမ်ား စုေပါင္းေနေသာ အရာ၀တၳဳမ်ားသာ ျဖစ္ၿပီး ထုိသစ္ပင္မ်ားကုိ တစ္ခုခ်င္း ခဲြျခားၾကည့္ွလွ်င္ ေတာဟူသည္ ျပစရာ မရွိလွေပ။ ထုိသုိ႔ေသာ သက္မဲ့ပညတ္မ်ားမွလည္း အ႒ကလာပ္႐ုပ္ဟူေသာ ပရမတ္သေဘာကုိ ထုတ္ယူၾကရမည္သာ ျဖစ္ပါ၏။ ဤသုိ႔လွ်င္ သက္ရွိသက္မဲ့ ပညတ္မ်ားမွ ႐ုပ္နာမ္ဓမၼဟူေသာ ပရမတ္သေဘာကုိ ထုတ္ယူၾကရန္ တုိက္တြန္းၾကျခင္း ျဖစ္၏။

စင္စစ္ ထုိသုိ႔တုိက္တြန္း သမႈျပဳၾကေသာ္လည္း ထုိပညတ္ႏွင့္ ပရမတ္သေဘာကုိ အမွန္အစစ္သိရန္ မလြယ္လွေပ။ အထူးသျဖင့္ ပုထုဇင္တုိ႔သည္ကား ပရမတ္၏ သေဘာအမွန္ကုိ မသိႏုိင္ၾကေပ။ အေကာင္အထည္ ပုံဟန္မ်ားက ဖုံးအုပ္ထားသျဖင့္ ပညတ္မ်ားအေပၚတြင္သာ စိတ္အစဥ္ က်က္စားေနေလ့ရွိၾကေပ၏။ အရိယာသူေတာ္ေကာင္း မ်ားသည္သာ လူေကာင္နတ္ေကာင္ အရာ၀တၳဳစသည့္ အထည္ျဒဗ္မ်ားကုိခြာ၍ ႐ုပ္နာမ္ဓမၼဟူေသာ ပရမတ္သေဘာကုိ သိႏုိင္က်က္စားႏုိင္ေပ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ပုထုဇင္မ်ားအေနျဖင့္ မည္မွ်ပင္ ပညတ္ပရမတ္ ကဲြသည္ဟုဆုိေသာ္လည္း ထုိကဲြျပားသိမႈသည္ ပညတ္သိမွ်သာ ျဖစ္ေနၿပီး အရိယာ အျဖစ္ေရာက္မွသာ ပညတ္ကုိခြါ၍ ပရမတ္အသိျဖင့္ သိႏုိင္ၾကေၾကာင္း ဆုိျခင္းျဖစ္၏။

ထင္ရွားသည့္ သာဓကတစ္ခုအားျဖင့္ ျပရလွ်င္ “လူသြားသည္”ဟူသည့္ သေဘာကုိ ပုထုဇင္တုိ႔က လူအထည္ကုိယ္ႀကီး သြားသည္ဟု ထင္ျမင္ၾကမည္ ျဖစ္၏။ အရိယာတုိ႔ကား ထုိသုိ႔မျမင္။ “လူသြားသည္”ဟု ဆုိရာတြင္ အမွန္စင္စစ္ လူေကာင္းႀကီးသြားသည္ မဟုတ္၊ သြားႏုိင္သည့္ လူေကာင္ႀကီးဟူသည္ မရွိ၊ သြားလုိေသာ စိတ္ဆႏၵ ျဖစ္ေပၚလာမႈေၾကာင့္ ၀ါေယာဓာတ္ လြန္ကဲၿပီး လုိရာသုိ႔ ပုိ႔ေပးႏုိင္သည့္ သတၱိထူး ၀ိညတ္ရွိသည့္ စိတၱဇ႐ုပ္မ်ား ျဖစ္ေပၚလာကာ ထုိ၀ိညတ္ႏွင့္တကြ ၀ါေယာဓာတ္တုိ႔၏ တြန္းထုိးလႈပ္ရွားမႈေၾကာင့္သာ ႐ုပ္ကလာပ္ အစုအေ၀းတုိ႔၏ ေနရာမွ ေရြ႕လ်ားမႈ ျဖစ္ျခင္းသာ ျဖစ္သည္ဟု ျမင္ၾက၏။ ဤကား ပညတ္အသိရွိသည့္ ပုထုဇင္မ်ား၏ ပညတ္အျမင္ႏွင့္ ပရမတ္အသိရွိသည့္ အရိယာတုိ႔၏ ပရမတ္အျမင္ ကဲြျပားမႈပင္ ျဖစ္ပါ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ထုိသုိ႔ေသာ အျမင္အသိ မတူမႈမ်ားေၾကာင့္ ပညတ္ႏွင့္ ပရမတ္တုိ႔သည္ သိရွိကဲြျပားရန္ ခက္ခဲလွေၾကာင္း ဆုိျခင္း ျဖစ္ပါ၏။

ဆုိလုိသည္မွာ ပညတ္ႏွင့္ ပရမတ္တုိ႔သည္ သေဘာသြားခ်င္း မတူသကဲ့သုိ႔ အက်ိဳးျပဳပုံခ်င္းလည္း မတူညီေၾကာင္း ဆုိလုိပါ၏။ ပညတ္သည္ ေဖာက္ျပန္ေျပာင္းလဲတတ္သည့္ သေဘာရွိၿပီး ပရမတ္သည္ မေဖာက္မျပန္ တစ္သမွတ္တည္း တည္ေနသည့္ သေဘာရွိေၾကာင္း သိေစလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ ထုိသုိ႔ သေဘာသြားခ်င္း မတူေသာ္လည္း ဆက္စပ္မႈ ရွိေနသျဖင့္ ပညတ္သေဘာမွ ပရမတ္ သေဘာတရားမ်ားကုိ ထုတ္ယူၾကရန္ႏွင့္ ပညတ္သိမွ ပရမတ္အသိ အထိေရာက္ရန္ အားထုတ္ၾကရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း တုိက္တြန္းလုိရင္း ျဖစ္ပါ၏။ ပညတ္အစဲြမွသည္ ပရမတ္ကဲြသည္အထိ ႀကိဳးစားၾကရန္ ျဖစ္ပါ၏။ ပညတ္မွသည္ ပရမတ္ကုိ ထုတ္ယူရမည္ ျဖစ္သျဖင့္ ပညတ္ကုိ ပယ္ရမည္မဟုတ္ဘဲ ပညတ္ကုိ ပညတ္အတုိင္းထားကာ ပရမတ္အျမင္ျဖင့္ ျမင္ႏုိင္ရန္ အားထုတ္ရမည္သာ ျဖစ္ပါ၏။ ထုိသုိ႔ မဟုတ္လွ်င္ ပရမတ္အမွန္လည္းမျမင္ ပညတ္သေဘာလည္း မသိဘဲ ေနရာတကာ လုိလွ်င္ပရမတ္၊ မလုိလွ်င္ ပညတ္ဟု ဆုိတတ္သည္အထိ အမွတ္မွားတတ္ေပ၏။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ပညတ္ႏွင့္ပရမတ္တုိ႔၏ သေဘာသဘာ၀ကုိ ဉာဏ္ျဖင့္မသိႏုိင္ ေသးေသာ္လည္း သညာသိျဖင့္ အေကာင္းဆုံးသိကာ အမွားအမွန္ ခြာျခားႏုိင္ေစဖုိ႔ ႀကိဳးစားအားထုတ္ၾကရန္ႏွင့္ ထုိမွတစ္ဆင့္တက္ကာ ပညတ္အသိမွ ပရမတ္အသိအထိ သိရွိႏုိင္ေစဖုိ႔ ၀ိပႆနာအလုပ္ကုိ ႀကိဳးစားအားထုတ္ၾကပါဟု တုိက္တြန္းရင္း ဗုဒၶစာေပလာ ပညတ္ႏွင့္ ပရမတ္အေၾကာင္း တစ္ေစ့တစ္ေစာင္းကုိ ေစတနာအားျဖင့္ မိတ္ဆက္စကား ပါးလုိက္ရပါသည္။

က်မ္းကုိး = သၿဂႋဟ္ဘာသာဋီကာ (အရွင္ဇနကာဘိ၀ံသ)
စာေရးသူ = အရွင္၀ိစိတၱ (မနာပဒါယီ